Stanisław Wyspiański (1869-1907)
Święty Stanisław. Projekt witraża do prezbiterium katedry krakowskiej, [1899-1900]
Dar artysty, 1905
imnk
technika / materiał: pastel, karton

wymiary: 436x148

oznaczenie autorskie: nie sygnowane

opis: Wyspiański ukazał Świętego Stanisława w postaci zjawy, przypominającej jego męczeńską śmierć i rytualną anatemę rzuconą na króla Bolesława zwanego Szczodrym. Pokawałkowane ciało biskupa skrywa rozpadająca się trumna. Wystaje z niej odrąbana, zmumifikowana głowa otoczona koncentrycznymi, świetlistymi kręgami tworzącymi formę nimbu, wzniesione do przekleństwa kości ramienia oraz procesyjny krzyż i pastorał. Z prawej strony widać przytroczoną do trumny zgaszoną gromnicę z tlącym się jeszcze knotem, z której unosi się dym. Artysta wyeksponował w projekcie witraża motyw trumny-relikwiarza i klątwy, która przez wieki ciążyła nad całym narodem.

Większość interpretacji dzieła wiąże je z końcową sceną dramatu Bolesław Śmiały Wyspiańskiego, w której król zostaje przeklęty, a klątwa spada na cały naród. Przemawia za tym groźny gest wzniesionej ręki świętego i zgaszona gromnica towarzysząca kościelnemu rytuałowi anatemy. 

Jest też możliwe inne odczytanie przedstawienia, odwołujące się do Planu rapsodu Święty Stanisław, który Wyspiański pisał równolegle z pracą nad witrażem. W utworze tym artysta usiłował przezwyciężyć wielowiekowy spór wokół śmierci biskupa Stanisława, mający wymiar moralny i polityczno-religijny, oraz zdjąć z narodu brzemię mitu o klątwie. W koncepcji rapsodu pisał: „Święty Stanisław wzlatuje trumną przed trony Boże, i oskarża się przed Bogiem i zrzeka się swej świętości i wywyższenia, a chce wziąć na się Grzechy i zbrodnie narodu... aby go odkupić i mękę chce wziąć cierniową. – Jest zawieszony w wielkiej przestrzeni światów... i zapada się z łoskotem w przepaści... Siła ziemi ciągnie go ku sobie... (...) Trumna goni po kraju, szukając króla, którego ma konsekrować.... Na tych gonitwach blachy się pękają, i trumna się rozlatuje...” Dalej poeta opisał, jak orły prowadzą biskupa w góry, gdzie Bolesław spał ze swoim rycerstwem, jak Stanisław godzi się z królem i jak wracają razem do kraju, gdzie odbywa się ponowna koronacja.
Wacława Milewska



ekspozycja: Galeria Sztuki Polskiej XX wieku,
Gmach Główny, al. 3 Maja 1


klucz: A to Polska właśnie >>>

zobacz również artykuły >>>
© 2010 Muzeum Narodowe w Krakowie
design & concept: creator.pl
>